Warto wiedzieć, jaki puch i dlaczego jest najlepszy.
Gatunek puchu, rodzaj i jego pochodzenie ma wpływ na jakość i cenę. Puch to nie pierze. Występuje na ptaku oddzielnie, 35-45 promyków utrzymuje czopik (punkt utrzymujący promyki). Oddzielnie występujący promyk nie jest puchem. Puch okrywa całego ptaka. Dzięki niemu ptak utrzymuje temperaturę ciała. Ptak ma puch na głowie, szyi, skrzydłach, podbrzuszu. Od miejsca, gdzie sie znajduje zależy jego długość. Drobny, o krótkich promykach występuje na głowie i nazywa się główkowy, na szyi szyjkowy, na skrzydłach skrzydłowy. To są puchy krótkie. Grube puchy występują na podbrzuszu i bokach ptaka. I te puchy ze względu na ich długość są najcenniejsze.
Puch posiadają jedynie ptaki pływające, czyli gęsi i kaczki. Ptaki grzebiące typu kura zastępuje sobie puch tzw. podpiórkiem przyczepionym do nasady pierza. Przemoczona kura, zmarznięta jest nastroszona. W ten sposób, unosząc pióra, które ją okrywają, używa podpiórka przylegającego do jej ciała. I to chroni ją w pewnym stopniu przed utratą temperatury. Ale nas interesuje puch, który wykorzystywany jest do produkcji kołder i kurtek. W sumie są dwa rodzaje pochodzenia puchu:
1. puch wiejski z drobnych gospodarstw. Pierze z puchem wiejskiego pochodzenia to piękne, dorodne pióra i puchy, jednak często długo i źle przechowywane i dlatego kruszą sie, łamią. Często są atakowane przez pasożyty, np. mole. Kolejna wada tego surowca jest często fakt, że gospodyni trzyma gęsi i kaczki i po uboju zbiera te pióra do jednego worka. Dlatego w pierzu a zarazem w puchu występuje zafałszowanie innym gatunkiem, w tym przypadku tańszym, mniej wartościowym pierzem kaczym. Uzyskany puch z pierza wiejskiego po obróbce w zakładach przetwórczych osiąga od 5-15% puchu kaczego, co znacznie obniża cenę puchu.
2. puch ubojowy, który otrzymuje się z surowca pochodzącego z ubojni drobiu z brojlerów i matek. Puch z matek jest najcenniejszy ze względu na jego długość, czystość gatunku i świeżość.
Należy podkreślić, że puch gęsi jest zdecydowanie lepszy od puchu kaczego. Powodem tego jest to, że puch kaczy ma krótsze promyki, jest delikatniejszy, bardziej kruchy, żywotność tego puchu jest krótsza niż puchu gęsiego. Najważniejszym powodem jest piżm. Jest to tłuszcz, który występuje tylko w pierzu kaczym. Piżm jest bardzo trudny do usunięcia w procesie prania. Sporadycznie może wywoływać objawy alergiczne.
Wiemy już, ze puch pochodzi od gęsi i kaczek. Wiemy, że z fermy gęsi lub kaczek dostarczonych do ubojni otrzymamy surowiec ubojowy, a po przerobieniu puch ubojowy, który daje nam gwarancję czystości gatunku danego puchu. Tu nie ma moli, uszkodzeń i zafałszowań. Dlatego uzyskany puch jest bardzo cenny i drogi.
Wiemy już o wiejskim surowcu, który jest zbierany przez tzw. skupujących, objazdowe skupy pierza. Piękna historia, jednak już umierająca. Bywało, że przed świętami trafiali do gospodyń z dodatkowymi pieniędzmi, często bardzo potrzebnymi, które były wykorzystywane na święta lub przeznaczane na wiosenny zakup młodych ptaków. Przy okazji można wspomnieć o darciu pierza na poduszki i pierzyny. To również umierająca tradycja i historia. Spotykające sie sąsiadki darły pierze poprzez oddzieranie od płata pierza, czyli chorągiewkę od twardej stosiny. Uzyskiwały miękkie piórka do poduszki. Wspomnę jeszcze o skupowaniu pierza używanego uzyskiwanego z kołder, pierzyn i poduszek. Jest to najmniej wartościowy surowiec, który nawet po najlepszym przetworzeniu nie odzyska swojej dawnej formy. Puch i pióra używane po przetworzeniu nazywamy regenerowanymi lub po porostu używanymi. I tak powinna być uczciwie oznakowana kołdra, czyli że wsad jest z pierza lub puchu używanego.
Podsumowując: najlepszym puchem jest puch gęsi z matek, bywa, że ręcznie zdjęty, z ubojni.
Jeśli ubojnia stosuje skubanie z podziałem na pióra skrzydłowe, szyjkowe i podbrzusza, to puch uzyskany z podbrzusza jest najcenniejszy. W zakładach przetwórczych nazywany A1. Kiedyś również pozyskiwano taki surowiec z tzw. podskubu żywych gęsi. Najlepszy był pierwszy podskub pozimowy z matek, bardzo bogaty w puch. Stosowano kilka podskubów, nawet 4. Jeden podskub, tzw. kosmetyczny, najsłabszy robiono z młodych gęsi, brojlerów. Podskuby te wykonywano w okresie linienia ptaka, tak jak linieje np. kot lub pies. W pewnych okresach gubi sierść, a ptak pierze i puch. Jednak organizacje chroniące dobrostan ptaków zdecydowanie zabroniły podskubów z żywych ptaków. A były to najlepsze pierze i puch, ręcznie zdjęte. Dziwię się, dlaczego została podjęta taka decyzja. Przecież pierze i puch ptaki zgubią podczas linienia. Ale skoro nie wolno, to nie wolno.
Ważne, aby zakupiony surowiec w ubojni lub od tzw. skupujących powinien trafić do profesjonalnego zakładu przetwórczego, gdzie pod kontrolą fachowców jest poddany sortowaniu, praniu w odpowiednich detergentach, odpylaniu. Następnie pod kontrolą laboratoryjną ustalana jest procentowość, jakość gatunku i wiele innych parametrów. Puchy dobrze wyprane i wysortowane osiągają ok. 90-93% zawartości puchu. Przerób surowca gęsiego lub kaczego, a zatem uzyskanie puchu gęsiego lub kaczego odbywa się w podobnym cyklu, z tym że stosuje się inne środki chemiczne.
Teraz już wiecie, że czysty puch gęsi jest najlepszy, potem puch kaczy. Najsłabszy i najtańszy jest puch regenerowany (używany). Przy zakupie kołdry w najlepszym gatunku warto zwrócić uwagę na to, kto wyprodukował, czy posiada certyfikat wsadu, czyli puchu. Certyfikat powinien zawierać nazwę gatunku puchu, jego pochodzenie, oraz skład procentowy. W przypadku mieszanek puchu powinny być podane proporcje. Nic nie zastąpi kołdry z puchu gęsiego lub kaczego. Kończąc wspomnę, dlaczego puch jest nie do zastąpienia. Tajemnica ukryta jest w budowie puchu. Wcześniej wspomniałem, że puch to czopik, z którego wyrasta 35-45 promyków od 1,5-4 cm długości. No i ten właśnie promyk zbudowany jest z tzw. trójkątnych torebek (RYSUNEK), które działają jak płuca- wymieniają powietrze. Kołdra dobrze wywietrzona, której puch pobrał świeże powietrze do torebek, użyta podczas snu przez naciskanie oddaje świeże powietrze, a pobiera to, co człowiek odparował podczas snu.. Następnie wietrząc kołdrę, naciskając, delikatnie trzepiąc, puch oddaje to, co pobrał w nocy, a pobiera świeże. I tak zamyka się cykl. Odpowiednie korzystanie z kołdry wydłuża jej żywotność. Jednak po kilku sezonach puch się ściera, kłębi, traci swoje wartości. Wówczas należy kupić nową kołdrę. W końcu połowę życia śpimy, odpoczywamy. Trzeba dbać o zdrowie. Buty, odzież kupujemy często, a to co jest najważniejsze, czyli o naszym zdrowiu zapominamy. Dlatego w trosce o zdrowie należy kupić nową kołdrę i poduszkę. Najprościej kupić kołdrę z syntetyku lub przerabić starą pierzynę po babci. Z tą pierzyną to tak jak wyremontować buty u szewca. Też trochę posłuży. Kołdra syntetyczna nigdy nie zastąpi naturalnego produktu, tj. puchu. Swoją droga śmieszą mnie ludzie sprzedający słynne kołdry z wełny i ich wyklepane bajki o pierzu i roztoczach, ale to nie ten temat.
Dbaj o zdrowy sen i wypoczynek. Bez wspaniałego puchu gęsiego lub kaczego nie wypoczniesz prawdziwie.
Jerzy Słowiński
